Situatiebewustzijn betekent dat men zich bewust is van de omgeving en begrijpt wat de ontvangen informatie betekent voor nu en voor de toekomst. Dit bewustzijn komt meestal neer op welke informatie belangrijk is om een bepaalde taak te verrichten of een bepaald doel te halen. Alleen de stukjes informatie die relevant zijn voor de situatie en de taak die voor ons ligt, zijn belangrijk voor situationeel bewustzijn. Daarmee vormt situationeel bewustzijn de basis voor een juiste besluitvorming.
Situationeel bewustzijn kan worden onderverdeeld in drie niveaus:
Niveau 1: gewaarwording van de elementen in de omgeving.
Niveau 2: het begrijpen van de huidige situatie.
Niveau 3: de huidige situatie vertalen naar de toekomst. Wat kan er gebeuren?
Het verliezen van situationeel bewustzijn komt het meest voor op niveau 1. Informatie is niet beschikbaar of de sleutelinformatie wordt niet herkend doordat mensen afgeleid worden of door concurrerende informatie. Het begrijpen van de informatie in niveau 2 vereist niet alleen een basiskennis, maar ook een mentaal model om het “totaal plaatje” voor ogen te zien. En als niveau 1 en/of 2 falen, zal er ook geen mentaal toekomstmodel gemaakt kunnen worden. Dit kan wederom het geval zijn bij een teveel aan informatie of een gebrek aan kennis en ervaring. Een kritisch element van situationeel bewustzijn is het inschatten hoeveel tijd er beschikbaar is tot een bepaalde situatie zal ontstaan of tot wanneer een bepaalde taak gedaan moet zijn.
Om het juiste situationele bewustzijn te bereiken voor een team, is er een gezamenlijk mentaal model nodig. Het team moet in dezelfde film spelen waardoor de teamleden kunnen anticiperen en het voorspellen van de behoefte van het team en zich aanpassen om het gezamenlijke doel te bereiken.
Omdat dit bewustzijn de basis is om patiëntveiligheid te garanderen, is het verlies van hiervan dus een belangrijke factor in fouten. Factoren die hiervoor een bedreiging vormen worden “rode vlaggen” genoemd:
- Niet kennen van het plan
- Niet opletten, afgeleid zijn
- Tweeledigheid
- Fixatie, oogkleppen
- Gebrek aan leiderschap
- Slechte communicatie op basis van informatievoorziening, conflicten, buitensporige stress, zorgzwaarte, vermoeidheid, zelfingenomenheid, verveling, ongeoorloofd afwijken van procedures, verwarring, slechte statusvoering,…
Recente reacties